Sytuacja Kościoła Greckokatolickiego w drugiej połowie XX wieku
W okresie powojennym Kościół Greckokatolicki w Polsce doświadczał licznych prześladowań i dyskryminacji. Przez długie lata mógł funkcjonować pod opieką Kościoła Rzymskokatolickiego. Pewien dynamizm dokonał się nowomianowany prymas Polski arcybiskup Józef Glemp 22 grudnia 1981 roku powołał dwóch wikariuszy generalnych dla grekokatolików. Dla Polski północno-zachodniej – ojca Jozafata Romanyka OSBM z Warszawy i księdza kanonika Jana Martyniaka, proboszcza parafii w Legnicy – dla Polski południowo-wschodniej.
Wikariat północny dzielił się na dwa dekanaty: koszaliński i olsztyński. Obejmował 43 placówki duszpasterskie przy parafiach rzymskokatolickich, w tym 18 miało osobną lokalizację. Pracę duszpasterską prowadziło 22 kapłanów. Wikariat południowy dzielił się również na dwa dekanaty: przemyski i wrocławski. Obejmował 39 placówek duszpasterskich, spośród których 11 miało własne świątynie. Pracowało 24 księży[1].
W 1989 roku Kościół greckokatolicki (bizantyjsko-ukraiński) w Polsce otrzymał, po raz pierwszy od aresztowania bp. Kocyłowskiego, własnego biskupa. Został nim, konsekrowany 16 października 1989 roku, ks. mitrat Jan Martyniak, początkowo jako sufragan prymasa Polski i wikariusz generalny wiernych obrządku greckokatolickiego. Szesnastego stycznia 1991 roku Ojciec Święty Jan Paweł II mianował Jego Ekscelencję księdza biskupa Jana Martyniaka ordynariuszem greckokatolickiej diecezji przemyskiej. Od tego momentu zaczęto reaktywować jej urzędy, instytucje i sieć parafialną, która w odróżnieniu od okresu międzywojennego objęła całe terytorium państwa polskiego[2].
W trosce o usprawnienie działalności duszpasterskiej w Kościele greckokatolickim Stolica Apostolska podjęła 31 maja 1996 roku decyzję o utworzeniu w Polsce greckokatolickiej prowincji kościelnej – metropolii przemysko-warszawskiej. W jej skład weszły dwie nowoutworzone jednostki administracyjne: archidiecezja przemysko-warszawska i diecezja wrocławsko-gdańska. Na czele metropolii stanął arcybiskup Jan Martyniak, a ordynariuszem diecezji wrocławsko-gdańskiej został bp Teodor Majkowicz. Po śmierci ordynariusza diecezji wrocławsko-gdańskiej ks. biskupa Teodora Majkowicza do 19 czerwca 1999 roku władzę sprawował wikariusz generalny ks. mitrat Piotr Kryk. Nowym biskupem dla diecezji wrocławsko-gdańskiej został naznaczony ks. Włodzimierz Juszczak[3].
Decyzje Stolicy Apostolskiej przyczyniły się więc nie tylko do reaktywowania bezprawnie zlikwidowanych struktur Kościoła greckokatolickiego w Polsce, ale także dzięki nowej organizacji administracji i instytucji kościelnych do jego wzmocnienia, wychodząc naprzeciw współczesnym potrzebom Kościoła greckokatolickiego w Polsce.
Obecnie 200 tys. wiernych pod przewodnictwem dwóch biskupów, 80 kapłanów w 120 parafiach, przy pomocy sióstr katechetek prowadzi pełną i aktywną pracę duszpasterską w łączności z całym Kościołem greckokatolickim na świecie[4].
Rozwój duszpasterstwa więziennego Kościoła Greckokatolickiego
„Młodych zaś proszę, by wsłuchiwali się w słowa Chrystusa, który mówi do nich, jak niegdyś do Szymona Piotra i Andrzeja nad jeziorem: „Pójdźcie za Mną, a uczynię was rybakami ludzi” (Mt 4, 19). Tak w roku w 1979 roku nawoływał do młodych Jan Paweł II. Odpowiedzią na te słowa były przedsięwzięcia młodych księży greckokatolickich, aby poszukiwać swoich wiernych w rozsianych po Polsce zakładach karnych i aresztach śledczych. Fundamentem pracy były duszpasterskie odwiedziny z okazji świąt i odwiedziny z sakramentami świętymi.
Kiedy został obalony komunizm w Polsce kapelani mogli już systematycznie odwiedzać placówki penitencjarne, w których znajdowali się ich parafianie. Ważnym impulsem w tym były słowa Ojca Świętego z encykliki Redemptoris misio z 1990 roku: Jak nigdy dotąd, Kościół ma dziś możliwość niesienia Ewangelii, świadectwem i słowem, do wszystkich ludzi (RM 92).
Od 1996 roku, rozpoczyna się nowy okres duszpasterstwa więziennego w Przemyślu. Ksiądz Mitrat Eugeniusz Popowicz rozpoczyna regularną pracę w przemyskim Zakładzie Karnym. Spotkania z osadzonymi odbywają się co najmniej dwa razy w miesiącu. Godnym uwagi jest także fakt, że w duszpasterstwo zaangażowana jest cała parafia pod wezwaniem świętego Jana Chrzciciela w Przemyślu. Parafianie niejednokrotnie wspierali finansowo inicjatywy związane z odwiedzinami osadzonych[5]. Dzięki ich ofiarności co najmniej dwa razy do roku można było zrobić więźniom paczki. Niejednokrotnie w rocznych spotkania brali także udział uczniowie z Zespołu Szkół im. Ks. Markiana Szaszkewicza w Przemyślu.
Zaś od 1999 roku systematyczną pracę podjęto w Zakładzie Karnycm w Chełmie. W posługę duszpasterska zaangażowali się klerycy Wyższego Seminarium Duchownego w Lublinie: Oleh Kekosz, Iwan Zozula, Wołodymyr Mandro i Andrij Martyniw, Iwan Palisa i Jurij Bojko. Umowę regulującą posługę kapelańską podpisano 19.03.1999 roku[6]. Sygnatariuszami byli Ppłk Jan Kuźniarz Dyrektor Zakładu Karnego w Chełmie i alumn V roku Wołodymyr Mandro, a osobą koordynującą zawarcie umowy i pracę kapelanów był wicedyrektor Ppłk Jerzy Nikołajew[7].
Równocześnie na przełomie 1999/2000 roku powstały próby pracy kapelańskiej w Areszcie Śledczym w Lublinie. Pracy tej podjął się brat Teodor Martyniuk i z powodu małej ilości osadzonych grekokatolików pracę prowadził indywidualnie. Następnie w związku z urlopem dziekańskim i pracą w komisji postulacyjnej procesu beatyfikacyjnego o. Klemensa Szeptyckiego i o. Leonida Fiodorowa, posługa w Areszcie Śledczym w Lublinie została zawieszona do 2005 roku. Stałej pomocy alumnom udzielali ks. Bogdan Pańczak i ks. Stefan Batruch oraz Księża z Ukrainy a także Ojcowie Studyci i Jezuici. Obecnie kapelanem w Zakładzie Karnym w Chełmie i Areszcie Śledczym w Lublinie i jednocześnie kapelanem okręgowym dla grekokatolików w Okręgu Lubelskim jest ks. Jarosław Storoniak, a zastępcą ks. dn dr Piotr Siwicki.
Od roku 2000 do pracy w Zakładzie Karnym w Przemyślu skierowywani są wikariusze, którzy pracują w parafii Archikatedralnej. Na mocy skierowania z dnia 18 listopada 2000 roku duszpasterstwo w zakładzie penitencjarnym obejmuje ks. Jan Mariak. Kolejnym kapelanem jest ks. Roman Walawka (I 2002), który jako pierwszy greckokatolicki kapelan w zakładzie karnym w Przemyślu podpisał Umowę o wykonywaniu posług religijnych[8]. Wszyscy kapelani następujący po ks. Romanie Walawce podpisali takie umowy. Kolejnym kapłanem skierowanym do pracy w przemyskim zakładzie karnym był ks. Bogdan Kruba (VIII 2003). Obecnie kapelanem w Zakładzie Karnym w Przemyślu i jednocześnie kapelanem okręgowym dla grekokatolików w Okręgu Rzeszowskim jest ks. Paweł Potoczny.
Formy pracy duszpasterskiej
Do obowiązków kapelanów należało:
1. Odprawianie zbiorowych nabożeństw i udzielanie sakramentów w niedzielę i święta przypadające w dni wolne od pracy.
2. Udzielanie posług religijnych indywidualnych na prośbę osadzonych.
3. Udzielanie posług zbiorowych w formie katechizacji i spotkań religijnych
Następnie przestrzeń pracy duszpasterskiej poszerzono o nowe zadania należały do nich:
1. Praca indywidualna – spotkania osobiste z pojedynczymi więźniami
- rozmowy na temat życia duchowego osadzonych
- dbanie o rozwój osobisty poprzez wiarę
- omawianie problemów życia codziennego oraz czerpania sił z wewnętrznej duchowości
- praca nad relacjami z rodziną
- nauka chrześcijańska - o traktowania drugiego człowieka (zasady zgodnego życia ze współosadzonymi i szacunku do personelu więziennego)
- praca nad aktywnym wejściem w życie po odbyciu wyroku
- praca nad osobistym rozwojem osadzonego
2. Praca zbiorowa:
- nabożeństwa dla osadzonych
- spotkania grupowe dla tworzenia wspólnoty o moralności chrześcijańskiej
- rozmowy nad postępem resocjalizacji oraz - w aspekcie religijnym - nawrócenia
- spotkania biblijne, polegające na absorpcji treści religijnych do życia osadzonych dla rozwoju personalnego
3. Praca informacyjno-kulturowa
- krzewienie kultury wśród osadzonych
- wzbudzanie pozytywnych zainteresowań
- włączanie w życie Kościoła Greckokatolickiego
- rozwijanie duchowych i społecznych zdolności osadzonych
Aspekt ekumeniczny i międzynarodowy
Liczba więźniów korzystająca z posług kapelanów greckokatolickich nieustannie ulegała wahaniom ze względu na częste przenosiny osadzonych, głównie dla ułatwienia więźniom kontaktu z rodziną. Oprócz grekokatolików z Polski, byli także obywatele Ukrainy, Białorusi, Mołdawii, Rosji, Litwy, Rumunii oraz państw afrykańskich. Posługa odbywała się w formie zbiorowych spotkań nabożeństw w Kaplicy ekumenicznej, a także w formie indywidualnych spotkań na terenie oddziałów w pomieszczeniach do tego przeznaczonych.
Praca kapelańska ma także charakter ekumeniczny, co wiąże się za ścisłą współpracą, z Kapelanami dla osadzonych prawosławnych, polegającą na uzupełniającej się pracy nad fundamentami chrześcijaństwa i osadzonymi z b. ZSRR, którzy są nie ochrzczeni realizując papieski nakaz misyjny przedstawiony ze szczegółami w Redemptoris missio: Dziękuję Bogu za to, że nakłonił nas, byśmy szli naprzód drogą trudną, ale przynoszącą tak wiele radości — drogą jedności i komunii chrześcijan. Dialogi międzywyznaniowe na płaszczyźnie teologicznej przyniosły konkretne i widoczne owoce: zachęca to, by iść dalej. (RM 80)
Z powodu internacjonalności grup katechizowanych spotkania odbywały się w różnych językach, między innymi: po polsku, jak również po ukraińsku, rosyjsku, czy rumuńsku. Na spotkania przychodzili i przychodzą obywatele różnych państw b. Związku Radzieckiego i innych krajów Europy oraz świata. Niepełnymi byłyby te wszystkie dane, gdyby nie zaznaczyć, iż praca i nauka była obustronna. Młodzi Kapelani w Zakładzie Karnym zdobyli autentyczną i niezbędną wiedzę oraz obycie duszpasterskie. Nauczyli się pokory, słuchania i nie oceniania.
Na dzień dzisiejszy kapelani greckokatoliccy zdobywający doświadczenie w Polsce pracują z wiernymi w Azji, Ameryce i Europie. Ich doświadczenie i zapał pozwala nieść Dobrą Nowinę do osób poranionych i trudnych. Jednocześnie współpraca kapelanów z duszpasterzami parafialnymi w pewniej mierze przyczyniła się do zmniejszenia się ilość osadzonych grekokatolików. Obecny kurs duszpasterstwa więziennego Kościoła Greckokatolickiego pozwala na systemowe rozwiązania na Terenia całego kraju i jest dobrym sygnałem dla wszystkich potrzebujących swego kapelana.
[1] B. Biły, Narys istorji Peremyśkoho jepyskopstwa schidnioho obiadu, w: Peremyski Archijeparchijalni Widomosti (2006). s 92.
[2] Tamże.
[3] J.Syrnyk, Dziesięciolecie eparchii wrocławsko-gdańskiej Cerkwi greckokatolickiej w Polsce (1996-2006), w: Litopys Wrocławsko-Gdańskoji eparchii YHKC, s. 28-31.
[4] Por. Historia Archidiecezji Przemysko-Warszawskiej, w: http://webmgr.cerkiew.net/page.php?5, 20.05.2008.
[5] Kronika duszpasterstwa więziennego w Przemyślu w posiadaniu autorów.
[6] Umowa po sługach kapelańskich z dnia 19.03.1999.
[7] J. Storoniak, Doświadczenia pracy kapelańskiej w Zakładzie Karnym w Chełmie (1999-2006), w: Duszpasterstwo więzienne Kościoła Greckokatolickiego w Polsce, Krasnystaw 2006, s. 37-41.
[8] Wywiad z duszpasterzem więziennym ks. Pawłem Potocznym.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz